پروتئین وی (whey protein)، یکی از بهترین مکمل‌ها برای علاقه‌مندان به ورزش و تناسب اندام است. این محصول سنتز پروتئین را در عضلات بهبود می‌بخشد و به عضله‌سازی و کنترل وزن کمک می‌کند. با این حال، بسیاری از افراد معتقدند که باعث آکنه می‌شود. اما آیا این ادعا واقعا درست است؟
چند نوع مکمل پروتئین وی وجود دارد؟
در فرآیند تولید پنیر و بعد از جدا کردن پنیر از شیر، مایعی باقی می‌ماند که به آن «آب پنیر» می‌گویند. پروتئین وی محصولی است که از آب پنیر به دست می‌آید و مثل شیر تمام اسیدهای آمینه‌ی ضروری را دارد. بدن نمی‌تواند اسیدهای آمینه‌ی ضروری را بسازد و به همین دلیل باید آن‌ها را از طریق رژیم غذایی یا مکمل دریافت کند.
این روزها، انواع مختلفی از پروتئین وی در بازار وجود دارند که عبارتند از:
- پروتئین وی کنسانتره: رایج‌ترین نوع پروتئین وی است که معمولا طعم بهتری دارد و بیشتر از ۲ نوع دیگر برای بدنسازی توصیه می‌شود. پروتئین وی کنسانتره ۸۰ درصد پروتئین دارد و ۲۰ درصد باقیمانده‌ی آن از چربی و کربوهیدرات (لاکتوز) تشکیل شده است.
- پروتئین وی ایزوله: خالص‌ترین شکل پروتئین وی است که ۹۰ درصد پروتئین و مقدار بسیار کمی چربی و لاکتوز دارد. بسیاری از مواد مغذی مهم که معمولا در پروتئین وی کنسانتره یافت می‌شوند، در پروتئین وی ایزوله وجود ندارند.
- پروتئین وی هیدرولیز شده: در این محصول، پروتئین به واحدهای سازنده‌ی کوچکتر تجزیه شده است تا راحت‌تر هضم و جذب شود. پروتئین وی هیدرولیز شده روی سطح انسولین تاثیر می‌گذارد و آن را تا ۲۸ تا ۴۳ درصد افزایش می‌دهد.
پروتئین وی چه فوایدی دارد؟
از مهم‌ترین فواید مکمل پروتئین وی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. عضله‌سازی
پروتئین وی در بین افرادی که بدنسازی یا وزنه‌برداری انجام می‌دهند، بسیار محبوب است. چون به ساخت عضلات و ترمیم آن‌ها کمک می‌کند. این پروتئین هورمون‌های آنابولیک ترشح می‌کند که رشد عضلات را تقویت می‌کنند. بسیاری از متخصصان سلامت اذعان دارند که پروتئین وی می‌تواند رشد عضلانی را سریع‌تر از سایر مکمل‌های پروتئینی افزایش دهد. به‌علاوه، این محصول از کاهش توده‌ی عضلانی جلوگیری می‌کند، استقامت را بهبود می‌بخشد و بدن را خوش‌فرم و متناسب نشان می‌دهد.
۲. کاهش وزن
یک رژیم غذایی پرپروتئین می‌تواند از کاهش وزن حمایت کند. وقتی پروتئین بیشتری می‌خورید، اشتهای شما کاهش می‌یابد و به‌طور طبیعی کالری کمتری دریافت می‌کنید. علاوه بر این، پروتئین متابولیسم و کالری‌سوزی را افزایش می‌دهد و به شما کمک می‌کند که توده‌ی عضلانی خود را در حین کاهش وزن حفظ کنید.
در یک مطالعه‌ی ۱۲ هفته‌ای، به شرکت‌کنندگانی که قصد کاهش وزن داشتند مکمل پروتئین وی داده شد. این افراد در پایان مطالعه مقدار قابل‌توجهی از چربی بدن خود را از دست دادند. پروتئین وی می‌تواند برای کاهش وزن بیماران HIV هم موثر باشد.
۳. کاهش کلسترول
پروتئین وی نقش مثبتی در کاهش سطح کلسترول دارد. در یک مطالعه، محققان اثر پروتئین وی را بر چربی و انسولین بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که این پروتئین به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند. در این تحقیق که ۱۲ هفته طول کشید، ۷۰ فرد مبتلا به اضافه وزن شرکت کردند.
۴. کنترل علائم آسم
در یک تحقیق، محققان به کودکان مبتلا به آسم ۲ بار در روز ۱۰ گرم پروتئین وی دادند. نتیجه‌ی این مطالعه نشان داد که پروتئین وی می‌تواند پاسخ ایمنی را در این کودکان بهبود بخشد.
۵. درمان دیابت نوع ۲
پروتئین وی می‌تواند دیابت نوع ۲ را درمان کند. دیابت نوع ۲ یک بیماری مزمن است که با افزایش قند خون و بالا رفتن سطح انسولین مشخص می‌شود. پروتئین وی سطح قند خون را تنظیم می‌کند که این شما را از ثابت ماندن آن در محدوده‌ی سالم مطمئن می‌سازد.
۶. کاهش التهاب
هنگامی که یکی از اعضای بدن آسیب می‌بیند، بدن با نشان دادن التهاب و سایر علائم مثل قرمزی، خونریزی و… به این آسیب‌دیدگی پاسخ می‌دهد. التهاب کوتاه‌مدت به‌راحتی برطرف می‌شود، اما التهاب مزمن ممکن است نشان‌دهنده‌ی یک بیماری زمینه‌ای جدی باشد. شواهد بیانگر آن است که دوز مناسب مکمل پروتئین وی برای کاهش سطح التهاب بسیار موثر است.
۷. کاهش فشار خون
فشار خون بالا در بین بزرگسالان شایع است و احتمال ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. بسیاری از مطالعات تایید کرده‌اند که مصرف لبنیات به کاهش فشار خون کمک می‌کند. محصولات لبنی دارای پپتیدهایی به‌نام «مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین» یا «مهارکننده‌های ACE» هستند که باعث کاهش فشار خون می‌شوند. در پروتئین وی لاکتوکینین‌هایی وجود دارد که مهارکننده‌ی ACE هستند و فشار خون را به میزان قابل‌توجهی کنترل می‌کنند.
۸. خواص ضدسرطانی
تحقیقات زیادی در مورد خواص ضدسرطانی پروتئین وی انجام نشده است. با این حال، یک مطالعه نشان داد که پروتئین وی کنسانتره می‌تواند برای درمان سرطان استفاده شود.
عوارض پروتئین وی برای پوست چیست؟
بسیاری از مردم از بروز آکنه پس از مصرف مکمل پروتئین وی شاکی هستند. پروتئین وی مثل پروتئین کازئین از شیر مشتق می‌شود و شواهد نشان می‌دهد که در بعضی از افراد مصرف لبنیات با آکنه مرتبط است.
یک مطالعه روی ورزشکاران نوجوان نشان داد که پروتئین وی باعث آکنه می‌شود و این مشکل پس از قطع مصرف مکمل کاهش می‌یابد. در مطالعه‌ی دیگری، محققان مشاهده کردند که پروتئین وی می‌تواند سطح انسولین یا فاکتور رشد شبه‌ی انسولین یک (IGF-1) را افزایش دهد و آکنه را در مردان سالم تشدید کند. به‌علاوه، در مطالعه ای که روی ۳۰ نفر انجام شد، محققان دریافتند که زنان پس از مصرف پروتئین وی مستعد ابتلا به آکنه هستند. آن‌ها همچنین به این نتیجه رسیدند که پروتئین وی می‌تواند در افرادی که ضایعات فعال یا سابقه‌ی خانوادگی آکنه را ندارند، باعث آکنه شود.
محصولات لبنی (از جمله پروتئین وی) به تولید انسولین و IGF-1 در بدن کمک می‌کنند. تصور می‌شود که IGF-1 رشد عضلانی را تسریع می‌کند و در بروز آکنه نقش دارد. از سوی دیگر، شیر باعث ترشح هورمون‌های کومدوژنیک (جوش‌زا) می‌شود، مانند: پروژسترون، استروژن و پیش‌سازهای آندروژن (هورمون مردانه). این عدم تعادل هورمونی به تولید بیش از حد سبوم و تکثیر باکتری‌ها منجر می‌شود و احتمال آکنه را بالا می‌برد. به گفته‌ی محققان، مصرف بیش از حد پروتئین می‌تواند تولید هورمون‌هایی مانند تستوسترون را افزایش دهد که این موضوع در بعضی از افراد باعث آکنه‌ی هورمونی می‌شود.
سایر عوارض پروتئین وی
زیاده‌روی در مصرف پروتئین وی عوارض دیگری هم دارد که عبارتند از:
- واکنش آلرژیک (اگر به شیر گاو حساسیت دارید)
- معده درد
- مشکلات کلیوی
- از دست دادن اشتها
- احساس تهوع
- خستگی مداوم
- نقرس
- تورم صورت
- پوکی استخوان (بیماری استخوان)
- کتوزیس (افزایش اجسام کتونی در خون)
بهترین جایگزین برای پروتئین وی چیست؟
اگر به عوارض پروتئین وی دچار شده‌اید، جایگزین‌های زیر را امتحان کنید:
- پودر پروتئین نخود
- پودر پروتئین کازئین
- پروتئین سویا
- پروتئین سفیده‌ی تخم‌مرغ
- پروتئین برنج قهوه‌ای
- عدس
- مغزیجات
- ماهی چرب (از جمله سالمون و ساردین)
بهتر است از یک رژیم غذایی سالم و متعادل پیروی کنید و برای اینکه بدانید در طول روز به چه مقدار پروتئین نیاز دارید، از پزشک یا متخصص تغذیه کمک بگیرید.
چگونه از بروز آکنه در اثر مصرف پروتئین وی جلوگیری کنیم؟
برای پیشگیری از عوارض پروتئین وی:
- اگر آکنه دارید، میزان مصرف پروتئین وی را کاهش دهید. در صورتی که مشکل برطرف نشد، استفاده از این مکمل را به‌طور کامل کنار بگذارید و به‌دنبال جایگزین مناسب باشید. برای مثال، می‌توانید به‌سراغ پودرهای پروتئینی گیاهی یا پروتئین تخم‌مرغ بروید.
- سعی کنید هنگام ورزش لباس‌های بسیار تنگ نپوشید. چون لباس تنگ باعث تجمع عرق و سبوم می‌شود و تماس پارچه با پوست ممکن است به ایجاد جوش‌های خارش‌دار قرمز منجر شود.
- بلافاصله پس از تمرین دوش بگیرید. برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها و تجمع آلودگی‌ها در منافذ پوست، توصیه می‌شود از حوله‌ی کثیف استفاده نکنید، لباس‌های ورزشی کثیف را مجددا نپوشید یا کلاه‌ی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- برای درمان آکنه با متخصص پوست مشورت کنید. محصولات حاوی بنزوئیل پراکسید و اسید سالیسیلک به جلوگیری از آکنه و درمان آن کمک می‌کنند.
- از یک شوینده‌ی غیرکومدوژنیک استفاده کنید. معمولا محصولات حاوی اسید سالیسیلیک باعث باز شدن منافذ پوست می‌شوند.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید. اگر پوست‌تان مستعد آکنه است، از مصرف غذاهای شیرین یا پرکربوهیدرات خودداری کنید. همچنین برای هیدراته ماندن، مقدار زیادی آب بنوشید.
کلام پایانی
افزودن مکمل پروتئین وی به رژیم غذایی از بسیاری جهات سالم و مفید است، به خصوص اگر اهل ورزش، بدنسازی یا وزنه زدن باشید. پروتئین وی برای ساخت و ترمیم عضلات معجزه می‌کند. حتی می‌تواند برای کسانی که می‌خواهند چند کیلو وزن کم کنند مفید باشد. با این حال، تحقیقات در مورد عوارض پروتئین وی نشان داده‌اند که این محصول در بعضی از افراد باعث آکنه می‌شود. قبل از اینکه به‌سراغ پروتئین وی بروید، درباره‌ی آن اطلاعات کافی کسب کنید و اگر مطمئن نیستید که این مکمل برایتان مفید است یا خیر، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.